ایلام؛ تجلی خاطرات دفاع مقدس/ "قلاویزان" نقطه استراتژیک جنگ

مردم استان ایلام به دلیل هم مرز بودن با کشور عراق در هشت سال دفاع مقدس شاهد نبردهای متعددی به خصوص در مهران و دهلران بوده اند.

در طول هشت سال جنگ تحمیلی مردم ایلام به رغم دوری از مرکز و کمبود امکانات جانانه در مقابل دشمن متجاوز ایستادند. همیشه اسم این استان و به خصوص مناطق مهم و جنگی استان مثل قلاویزان بر سر زبانها بوده است.

شهرستان مرزی مهران در طول هشت سال دفاع مقدس شاهد دلاورمردی های بسیار بوده است.این شهر به عنوان جنگی ترین شهر ایلام مملو از خاطرات تلخ و شیرین روزهای جنگ بوده و کمتر رزمنده ای است که از این استان خاطره ای نداشته باشد.

ارتفاعات قلاویزان یادآور عملیات‌هایی از جمله "عملیات کربلای۱" است که بعد از چهار بار دست به دست شدن شهر مهران منجر به آزادسازی آن شد.

نقطه ایثار واقع در ارتفاعات قلاویزان، مکان کوچکی در بین هزاران منطقه جنگی و خاطرات دفاع مقدس در کشور است که شاهد ایثارگری‌های رزمندگان دفاع مقدس بوده است و در این منطقه نیز هرگاه در متن ماندگار سرزمین سینه سرخان عاشق قرار بگیریم، وسعت روح و روانمان سرشار از عطر دل‌انگیز عشق و ایثار می‌شود.

در بدو ورود به این قطعه از بهشت، عکس و نام عزیزانی گذاشته شده است که در این نقطه در نبردی نابرابر رخت شهادت پوشیدند.

ارتفاعات قلاویزان که در جنوب غربی شهر مهران واقع شده است منطقه‌ای ناهموار و شبه کوهستانی است که پس از کوه چکه موسی با طول تقریبی ۲۲ کیلومتر در امتداد یال‌های دامنه غربی کبیرکوه از سمت شرق به غرب کشیده شده است. بلندترین نقطه قلاویزان "قله ۲۶۵" است که در خاک ایران قرار دارد، در خاک عراق نیز قله ۲۲۳ در نزدیکی فرورفتگی خط مرزی جنوب مهران (شیار میگ سوخته) واقع شده است.

سایر بلندی‌های مهم قلاویزان تپه‌های ۲۵۴ ، ۲۴۴ ، ۲۴۹ ، ۲۲۵ و ۱۷۵ هستند که به صورت نواری هلالی شکل از جنوب شرق تا جنوب غرب مهران گسترش یافته‌اند.

این منطقه با وجود پستی و بلندی‌های تپه ماهوری شکل، از موقعیت مهم نظامی برخوردار است به طوری که با استقرار بر روی بلندی‌های اصلی آن، کیلومترها دشت، آبادی و شهرهای پیرامونی مانند مهران، زرباطیه و بدره عراق در سیطره دید قرار می‌گیرد.

دشمن در زمان اشغال مهران با ایجاد میادین مین، سیم خاردار و کانال در دامنه شمالی ارتفاعات قلاویزان شرایط سختی را در نفوذ به مواضع خود به وجود آورده بود.

در عملیات والفجر ۳ ، این محدوده در محور عملیاتی قرارگاه فتح ۲ قرار داشت و نیروهای لشکر ۴۱ ثارالله (ع) برای نفوذ به مواضع دشمن و دستیابی به قلاویزان تلاش گسترده‌ای انجام دادند اما به دلیل عمق و پیچیدگی موانع، این امکان فراهم نشد و پیکرهای بسیاری از شهداء تا زمان عملیات کربلای ۱ در این محور باقی ماند و هم اکنون بقایای موانع دشمن در این منطقه همه ساله مورد بازدید زائران آثار دفاع مقدس قرار می‌گیرد.



یادمان نقطه ایثار در منطقه عملیاتی قلاویزان در مهران ما را به یاد ۷۰ شهید تفحص شده در این نقطه می‌اندازد که در حال حاضر یکی از یادمان‌هایی است که توسط کاروان‌های راهیان نور مورد بازدید قرار می‌گیرد.

نبرد والفجر ۳

سلسله نبردهای بزرگ سال دوم جنگ تحمیلی با پیروزی‌های پی در پی رزمندگان منجر به فتح خرمشهر شد اما پس از آن با پدافند مستحکم عراق، سایر عملیات‌ها نتایج تاثیرگذاری را به بار نمی‌آورد و وضعیت رکود بر جبهه‌ها حاکم شده بود.

در این شرایط دستیابی به پیروزی تضمین شده و وارد آمدن تلفات و خسارات سنگین به دشمن می‌توانست وضعیت موجود را دگرگون سازد.

بر این اساس فرماندهان نظامی با بررسی همه جانبه خطوط مختلف جبهه‌های نبرد، منطقه عمومی مهران را برای انجام عملیات برگزیدند.

اهداف پیش‌بینی شده برای عملیات والفجر ۳ به قرار زیر بود: ایجاد بستر مناسب برای طراحی نبردی بزرگ از طریق گرفتن جناح از دشمن، تحمیل خطوط پدافندی گسترده به دشمن با استقرار نیروهای خودی بر ارتفاعات، کاهش تمرکز پدافندی و نیرویی دشمن در منطقه جنوب شرقی عراق، انهدام نیرویی و تجهیزات دشمن، تامین محور ارتباطی ایلام - مهران - دهلران و خارج کردن شهر مهران از زیر دید و تیر دشمن و آزادسازی روستاهای اطراف آن.

موقعیت جغرافیایی عملیات والفجر ۳ میدان نبرد والفجر ۳ از شمال به ارتفاعات کولگ و از جنوب به ارتفاعات قلاویزان محدود می‌شد که علاوه بر شهر مهران، روستاهای اطراف و پاسگاههای مرزی، رودخانه‌های کنجانچم و گاوی، دشت مهران، تپه‌های کله قندی، ۳۴۳ و غلامی را در برمی‌گرفت.

ارتش عراق برای تامین امنیت یگان‌های خود و پدافند مطمئن، حجم وسیعی از موانع مصنوعی شامل میادین مین متنوع، سیم‌های خاردار در اشکال مختلف، کانال‌های ضدنفر و ضدتانک و سنگرهای کمین ایجاد کرده بود.

این حجم موانع در محور قلاویزان عمق و گستردگی بیشتری داشت به طوری که در محور مهران – بهرام آباد و رودخانه کنجانچم حداکثر عمق موانع ۳۷۰ متر بود اما در محور قلاویزان عمق موانع به بیش از ۶۰۰ متر می‌رسید.

موقعیت جغرافیایی عملیات کربلای ۱

میدان نبرد کربلای ۱ از همان ویژگی‌های طبیعی میدان نبرد والفجر ۳ برخوردار بود با این تفاوت که دامنه گسترش دشمن از شمال تا تپه‌های نمه کلان بوکوچک و رضاآباد و از جنوب تا شیارهای شرقی مهران می‌رسید .

علاوه بر این ، دشمن با توسعه موانع در دشت، عمق و گستردگی آن را در منطقه اشغالی افزوده بود . به طوری که با تخریب مناطق مسکونی و تجاری شهر مهران، موانع و مواضع جدیدی شامل خاکریزهای پدافندی ، کانال‌های ضدنفر و ضدتانک، میدان‌های متنوع مین و سیم خاردار، سنگرهای حفره روباهی و سنگرهای کمین پوششی ایجاد کرده بود و با تلاش شبانه‌روزی یگان‌های مهندسی رزمی خود هر روز بر وسعت و استحکام آنها می‌افزود.

ارزیابی عملیات موفق کربلای یک، پایانی بود بر استراتژی دفاع متحرک عراق و نیز نقطه شروع امیدوار کننده ای برای نیروهای خودی جهت انجام عملیات محدود ایذایی.منفعل کردن سیاست تهاجمی عراق، هدف عمده ای بود که نیروها به خوبی توانستند به آن دست یابند.



سرعت عمل، اعتقاد یگان ها، حفاظت عملیات، فریب دشمن، تناسب نیروها با طرح عملیات، انجام کارهای مهندسی لازم و ... از جمله عوامل بارز و موثر در این عملیات بود.

نتایج عملیاتی این عملیات، منطقه ای به وسعت ۱۷۵ کیلومتر مربع از خاک ایران و نیز عراق شامل شهر مهران و روستاهای اطراف آن، جاده دهلران، مهران ، ایران ، ارتفاعات حساس و سرکوب قلاویزان و حمرین و نیز دو پاسگاه مرزی آزاد شد.

همچنین عقبه های دشمن از جمله شهرهای بدره و زرباطیه در دید و تیر قوای خودی قرار گرفت. در این عملیات، ۱۲۱۰ نفر از نیروهای دشمن اسیر شدند.

خاطرات شهادت عبدالصالح امینیان در والفجر ۳

در یکی از خاطرات همرزمان شهید امینیان آمده است: وقتی شهید امینیان می خواست در حمله ها شرکت کند، اول نزدیک روحانی می رفت و قرآن به دست او می داد و می گفت: می خواهم استخاره بگیرم .

همیشه خیلی خوب می آمد و او می رفت. یادم می آید قبل از عملیات والفجر سه که عبدالصالح در آن به شهادت رسید ( با مسئول عملیات) پیش روحانی آمد و درخواست استخاره کرد و می گفت: مسئول می خواهد که او در عملیات شرکت نکند.

وقتی روحانی قرآن را باز کرد، سوره محمد (ص) آمد که (هر پرچمی از دست سرداری بیفتد ، سرداری دیگر آن را برمی دارد) خیلی خوشحال شد و با دیگر رزمندگان به منطقه شتافت.

شاهدان عینی آن روزها عبدالصالح را این طور توصیف می کنند و به یاد می آورند: بسیار نرم خو و شوخ طبع بود و عملیات را خیلی خوب برای بچه ها توجیه می کرد و نحوه مقابله با دشمن را آموزش می داد و سخنران کم نظیری بود و با کلام قاطعش روحیه افراد را به سطح عالی می رساند و راهی روشن را در مقابل همه می گشود.

سرانجام در تاریخ ۱۰/۵/۱۳۶۲ در عملیات والفجر ۳ در کربلای مهران عبدالصالح نیروها را به اول خط رساند و درگیری ادامه داشت که ناگهان موشکی به یک تانک اصابت کرد تانک در حال انهدام بود و صدای "یا حسین" سرنشینان بلند شد.

صالح خودش را به آن ها رساند دست یک نفر را گرفت و بالا آورد و دست دومین نفر را گرفته بود که تانک منهدم گشت و صالح پرت شد ترکش به پیشانی اش اصابت کرد و دستش نیز جدا شد و سرانجام به لقای محبوبش پیوست.

فرازی از وصیت نامه شهید امینیان

خدایا تو میدانی که من در این راه قدم گذاشته ام فقط و فقط هدف خواست و رضای تو بوده و بس. خدایا این شهادت را از من قبول کن و مرا در کنار شهدای راه حسین و راه کربلا قرار بده.